Nederland schijnt ‘kampioen stikstofuitstoot’ te zijn. Hoe komt dit?

Waarschijnlijk doordat er relatief veel landbouw is op een klein oppervlak, en we veel industrie hebben met de haven en Schiphol. In zekere zin klopt het dus, maar het moet wel in verhouding worden gezien.

Wat houdt dat stikstofprobleem nu eigenlijk in?

Aanleiding van het stikstofprobleem is de uitspraak van de Raad van State eind mei, die een streep zette door het in 2015 ontwikkelde Programma Aanpak Stikstof (PAS). Er werd al langer teveel stikstof uitgestoten, en de maatregelen in het PAS waren erop gericht dat projecten met een te hoge stikstofuitstoot gecompenseerd moesten worden. Alleen vond die compensatie in de toekomst plaats en dat mag niet. Niet in de laatste plaats omdat bleek dat de positieve effecten van die maatregelen veelal uitbleven.

Een streep door het PAS, wat betekent dat concreet?

Ongeveer 18.000 bouwprojecten zijn voorlopig stilgelegd. Je kunt je voorstellen dat verschillende sectoren daar hinder van ondervinden, nog los van de economische schade. Voor de woningbouw heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken aangegeven dat het ingewikkeld zal worden om te gaan bouwen in gemeentes waar al een woningoverschot is. Er moet namelijk gekeken worden of er Alternatieven zijn, Dwingende redenen zijn, en of Compensatie mogelijk is (ACD-toets). En voor gebieden waar al een woningoverschot is, is het lastig dwingende redenen te verzinnen.

Wat zijn mogelijke oplossingen?

Bouwmachines en ander materieel lopen nu nog veel op diesel, dat zou in de toekomst anders moeten. Een goede ontwikkeling is dat veel woningen al energieneutraal gebouwd worden. Duurzaam bouwen is een oplossing, bijvoorbeeld elektrisch, maar dat is er op dit moment nog niet zoveel. Circulair bouwen is fantastisch als het gaat om het hergebruiken van producten, maar als daarbij oude dieselmachines worden ingezet, stoot je alsnog uit. Prefab is een mogelijke oplossing, omdat je minder transportbewegingen hebt en minder bouwwerkzaamheden op locatie.  En als het gaat om mobiliteit; elektrisch rijden en meer deelauto’s. Maar het duurt een tijd voordat er hier genoeg van zijn, en nu gaat het vooral om de korte termijn; oplossingen die ervoor zorgen dat de stilgelegde projecten zo snel mogelijk weer opgepakt kunnen worden.

Voor die korte termijn heeft de Commissie Remkes inmiddels een advies afgegeven. Wat houdt dit advies in grote lijnen in?

Het adviesrapport behelst noodmaatregelen om een begin te maken voor de oplossing, maar dit probleem is niet op de korte termijn op te lossen. Het verlagen van de maximum snelheid op snelwegen in de buurt van kwetsbare natuurgebieden is een advies. En al kan dat op de korte termijn doorgevoerd worden, het is afwachten wat de regering hiervan gaat overnemen. Een voorstel gericht op de landbouw is warm saneren van veehouderijen in de buurt van kwetsbare natuurgebieden. Maar dat is niet zomaar geregeld. Voor de bouw is het advies vooral gericht op emissieloos bouwen, modulair bouwen, circulair bouwen en natuurinclusief bouwen. Ook dat zijn langetermijnontwikkelingen, want het vraagt om een hele andere manier van bouwen, of om elektrische machines die er nog niet in grote getale zijn.

Is het een kwestie van kiezen: voor de natuur of de economie?

Dat kun je deels wel zo stellen ja. Want de economie brengt schade aan de natuur. De Europese Regelgeving geeft aan hoe die twee zich tot elkaar moeten verhouden, en daar hebben we ons jarenlang niet aan gehouden.

Als je inzoomt op de bouw, treft het dan vooral de grote projecten of juist de kleine die nu stil liggen?

Iedere bouwprofessional heeft ermee te maken, want je moet een stikstofuitstoot van nul hebben. De kleinere bouwpartijen merken het vooral omdat er op dit moment geen vergunningen (voor toekomstige projecten) worden afgegeven. En het zijn juist de kleine projecten die anders op korte termijn van start zouden gaan. Aan de andere kant neemt de vergunningverlening voor kleine projecten minder tijd in beslag dan voor grote projecten.

Krijgen bouwprofessionals vanzelf de informatie over de aankomende ontwikkelingen tot zich, of moeten zij hun best doen om op de hoogte te blijven?

Dat is een goeie vraag. Ik denk dat ze voor groot een deel via de opdrachtgever geïnformeerd blijven. Het is namelijk de opdrachtgever die de vergunning moet verkrijgen, niet zozeer de bouwer. Dus de bouwprofessional zal vooral zijdelings op de hoogte blijven, uiteindelijk dan toch via de media.